Državi najviše duguju državna preduzeća

Neki od pozitivnih pokazatelja koje se mogu konstatovati su rast BDP-a, umanjenje duga koji trenutno iznosi 39% BDP-a, pad nezaposlenosti od 4% od donošenja agende, rast pokrivenosti uvoza izvozom za 3%, te nastavak rasta industrijske proiozvodnje. Ostali pokazatelji nisu pozitivni.

U oblasti javnih finansija, stanje u vezi sa javnim dugom je pokazalo da iako dug iznosi 39%, javni dug u RS-u je gotovo dvostruko veći od duga u FBiH, i još uvijek je blizu EU limita od 60% BDP-a, čime se podriva fiskalna održivost entiteta, ali i cijele države. Dug prema komercijalnim bankama, kojeg prave entitetske vlade, na kraju 2017. godine iznosio je dvije milijarde i 225 miliona KM, što je rast zaduženosti od 70 miliona KM za godinu dana.

Ukupna zaduženost po stanovniku iznosi 3.316 KM, pri čemu je zaduženost per capita u Republici Srpskoj viša za oko 50% u odnosu na drugi entitet. Prema najnovijim globalnom rangiranju Svjetskog ekonomskog foruma (Indeks konkurentnosti) i Svjetske banke (Lakoća poslovanja), unazad dvije godine nema značajnih promjena u pogledu poslovnog ambijenta u BiH.

Zemlja se nalazi na 103. (Svjetski ekonomski forum) odnosno 86. (Svjetska banka) poziciji od 150 rangiranih država svijeta, pri čemu je to najlošija pozicija neke evropske zemlje. U prilog čega govore podaci o direktnim stranim ulaganjima. U trećem kvartalu 2017.godine, direktna strana ulaganja iznose tek 237 miliona KM odnosno 0,78% BDP-a, što je vrlo skroman rezultat u odnosu na zemlje regije. Siva ekonomija i dalje predstavlja ogroman problem u BiH i prema najnovijim relevantnim procjenama iznosi oko 25% BDP-a ili 7,5 milijardi KM, pa su, pored drugih društvenih gubitaka, samo poreski gubici zbog sive ekonomije preko 3 milijarde KM.

Od donošenja agende zaustavljen je negativni trend na tržištu rada, a stopa nezaposlenosti je umanjena za 4%. Izraženo u apsolutnim brojevima, od donošenja Agende, registriranih zaposlenih u cijeloj BiH je više za oko 41.000, a na evidencijama nezaposlenih manje je oko 61.159 ljudi.

U 2017. dva od tri penzionera, tj. 66% penzionera prima penziju ispod 330 KM, a preko tri četvrtine penzionera ima penziju nižu od 500 KM. Čak 98% penzionera prima penziju nižu od 800 KM , što pokazuje potpuno jasnu socijalnu sliku društva. Penzioni sistem u oba entiteta je trajno destabiliziran i neodrživ bez budžetskih dotacija ili zaduživanja. Tokom posljednjih 5 godina, odnos broja penzionera i broja zaposlenih nije se promjenio ni za promil, što znači da uporedo s rastom zaposlenih raste i broj penzionera.

Suprotno deklarativnim stavovima vlada u BiH, procenat zaposlenih u javnoj upravi u FBiH, umanjen je za 1,18%, a u RS za 1,03%, što je u oba slučaja beznačajno, jer ne ukazuje na uspjeh vladinih mjera poput moratorijuma na nova zapošljavanja u državnoj službi ili široj javnoj upravi. Više od četvrtine uposlenih su na budžetu, a više od četvrtine svih budžeta troši se na plate. Procenat uposlenih u javnoj upravi najviši je u Evropi, pri čemu je ovaj udio u FBiH 25.33%, a u RS 24.51%. Vrijednost poreskog duga u BiH iznosi enormnih 4,28 milijardi KM! Vrijednost duga po osnovu direktnih poreza (PDV, carine, akcize) iznosi 774 milion KM. Vrijednost duga po osnovu direktnih poreza u Federaciji BiH (porez na plate, doprinosi, takse itd.), iznosi dvije milijarde i 352 miliona KM, a u Republici Srpskoj jednu milijardu i 156 milion KM.

Najveći dužnici po osnovu neizmirenih javnih prihoda su javna preduzeća ili kompanije s državnim (su)vlasništvom, te javne institucije. Poreski dug, primarno javnih preduzeća, ugrožava penzioni i zdravstveni sistem, te proizvodi deficit. Borbe protiv korupcije gotovo da uopšte nema i ona nastavlja da buja. Rang BiH u Indeksu percepcije korupcije Transparency International-a, tokom posljednje godine, se dodatno pogoršao za 8 pozicija (sa 83. na 91. mjesto), pa je sada BiH ubjedljivo najlošije rangirana država regiona. Zbog svega navedenog, reformama se mora pristupiti mnogo odgovornije, transparentnije, obuhvatnije, i ciljano na životni standard građana, a ne na selektivno ispunjavanje uslova.

Reforme moraju bit usmjerene ka suzbijanju sive ekonomije, enormne javne potrošnje i zaduživanja, uspostavljanju nezavisnog i efikasnog pravosuđa, te konačna reforma javne uprave. Fokus reformi mora biti prebačen na jačanje institucija, jednakost pred zakonom i depolitizaciju javnog sektora, zaključeno je na predstavljanju izvještaja Stanje nacije.

(CCI)

Na vrh